کتاب «امیرکبیر و دارالفنون» نوشته قدرت‌الله روشنی زعفرانلو به بررسی دقیق و تاریخی زندگی و اقدامات امیرکبیر، از بزرگ‌ترین شخصیت‌های تاریخ معاصر ایران، می‌پردازد. این کتاب به ویژه تأکید دارد بر نقش امیرکبیر در تأسیس مدرسه دارالفنون که یکی از مهم‌ترین رخدادهای فرهنگی و علمی دوران قاجار به شمار می‌رود.
امیرکبیر، یا میرزا تقی خان، که در دوره ناصرالدین شاه قاجار به عنوان صدراعظم خدمت کرد، با دیدگاه‌های اصلاح‌طلبانه و مدرن‌سازی کشور شناخته می‌شود. وی با شناخت ضعف‌های ساختاری حکومت قاجار و عقب‌ماندگی‌های علمی و فرهنگی، دست به اقداماتی زد که ایران را در مسیر نوسازی قرار داد. یکی از مهم‌ترین اقدامات وی تأسیس دارالفنون بود؛ مدرسه‌ای که هدفش آموزش علوم جدید و فنون اروپایی به نسل جوان ایران بود تا کشور بتواند با جهان مدرن رقابت کند.
کتاب روشنی زعفرانلو نه تنها به شرح تاریخچه دارالفنون می‌پردازد، بلکه به تحلیل نقش امیرکبیر در شکل‌گیری این نهاد آموزشی و چالش‌هایی که در این مسیر با آن مواجه بود نیز می‌پردازد. در فصل‌های مختلف کتاب، نویسنده با استناد به اسناد تاریخی، خاطرات و مدارک، تصویر روشنی از فضای سیاسی و اجتماعی آن دوران ارائه می‌دهد.
یکی از نکات برجسته این کتاب، بیان جزئیات زندگی شخصی و حرفه‌ای امیرکبیر است که به درک بهتر شخصیت و انگیزه‌های او کمک می‌کند. همچنین، بررسی واکنش‌های دربار، روحانیون و دیگر گروه‌های سیاسی و اجتماعی نسبت به اصلاحات امیرکبیر، نشان‌دهنده پیچیدگی شرایط و مقاومت‌های موجود علیه نوسازی است.
روشنی زعفرانلو در نگارش کتاب سعی کرده است تا ضمن حفظ دقت تاریخی، مطالب را به صورت خواندنی و جذاب ارائه دهد تا خواننده هم از لحاظ اطلاعات علمی بهره‌مند شود و هم به شخصیت امیرکبیر علاقه‌مند شود. این اثر برای دانشجویان تاریخ، پژوهشگران حوزه علوم سیاسی و فرهنگی و همچنین علاقه‌مندان به تاریخ معاصر ایران منبعی معتبر و ارزشمند به شمار می‌آید.
در مجموع، «امیرکبیر و دارالفنون» کتابی است که علاوه بر ارائه اطلاعات جامع و مستند درباره نقش امیرکبیر در تاریخ ایران، پیام‌آور اهمیت آموزش و نوسازی در شرایط تاریخی مختلف است و نشان می‌دهد چگونه یک فرد با اراده و دانش می‌تواند مسیر یک کشور را تغییر دهد.
